Τα τοπωνύμια της Βόρειας και της Δυτικής Αττικής – Οι πόλεις και οι κωμοπόλεις των Μεσογείων
Από τα τοπωνύμια της Αττικής, κάποια είναι όντως αρβανίτικα και κάποια άλλα όχι. Για κάποια από αυτά, υπάρχουν διαφορετικές απόψεις. Θα συμπεριλάβουμε στο άρθρο μας όσο περισσότερες από αυτές είναι δυνατό, σε συνέχεια της προηγούμενης παρουσίασης που κάναμε, «Οι Αρβανίτες της Αττικής»- Διαφημιση -
- Διαφημιση -
Βόρεια – Δυτική Αττική
Τα Άνω Λιόσια, πήραν το όνομά τους από το επώνυμο Λιώσα (s) (αλβανικά Loshi). Όσο για το τι σημαίνει το Loshi; Προέρχεται από την αρβανίτικη λέξη ljioshe, ljosh-I, “ομαλή τοποθεσία σε βουνά με άφθονο χορτάρι βοσκής, βοσκοτόπι”). Οι Έλληνες συγγραφείς του Μεσαίωνα, αποδίδουν το επώνυμο Loshi, ως Λεώσας.
Να θυμίσουμε ότι ως το 1994, το Ίλιον της Αττικής ονομαζόταν Νέα Λιόσια. Λιοσάτι ονομαζόταν ως το 1927 ο Κοκκινόβραχος των Αφιδνών. Το τοπωνύμιο προέρχεται από τη λέξη Loshati, “οι απόγονοι του Loshi”.
Η Μαλακάσα πήρε το όνομά της από τον Αρβανίτη φύλαρχο Malakasi (απ’ όπου και το ελληνικό επώνυμο Μαλακάσης). Μια άλλη εκδοχή, “θέλει” το τοπωνύμιο Μαλακάσα να προέρχεται από το αλβανικό τοπωνύμιο Mallakaster, Mallakastra, του οποίου το β’ συνθετικό είναι το λατινικό castrum, – a.
Οι Αφίδνες της Αττικής, ως το 1912 ονομάζονταν Κιούρκα.
Η λέξη Κιούρκα, προέρχεται από το αλβανικό επώνυμο Qurk < ελλ. Κυριακός. Κατά τον Γ. Οικονόμου, (Athenische Mitteilungen 35, 320), τα Κιούρκα πήραν το όνομά τους από τον αρχαίο αττικό Δήμο Κερκείς. Μεταξύ των αρχηγών των Αρβανιτών που εγκαταστάθηκαν στα Μεσόγεια της Αττικής το 1388, αναφέρεται κι ένας Κιούρκας.
Η αλβανική λέξη qurku, πληθ. qurqe, σημαίνει “γούνα, δέρμα, δερμάτινο παλτό” και προέρχεται από την τούρκικη λέξη Kurk = γούνα.
- ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ -
Το τοπωνύμιο Καπανδρίτι, προέρχεται από το μεσαιωνικό επώνυμο Καπανδρίτης < αλβαν. Επών. Kapandrit (= του παπά Αντρέα) < του Παπαντρέα.
Όπως γράφει ο Χ. Π. Συμεωνίδης, το αλβανικό Kapandrit βασίζεται στον τύπο Παπαντρίκος. Το Καπανδρίτης, φέρεται να είναι ελληνική δημιουργία παρά το γεγονός ότι το Kapandrit μαρτυρείται μόνο ως επώνυμο αλβανόφωνων. Εξελίχθηκε σε Καπανδρίτι από το “του Καπανδρίτη (το κτήμα)”.
Η Ροδόπολη της Αττικής, ως το 1981 ονομαζόταν Μπάλα.
Η λέξη Μπάλα, ως τοπωνύμιο, προέρχεται από το νεότερο αλβανικό επώνυμο Bale, Bala.
Ο Άγιος Στέφανος της Αττικής, ήταν γνωστός παλαιότερα ως Νέο Μπογιάτι, ενώ η Άνοιξη ως Παλαιό Μπογιάτι, ως το 1954. Μπογιάτι < Μπουγιάτη < αλβανικό τοπωνύμιο Bujati «οι απόγονοι της οικογένειας Bua ή Buja». Από τον 14 αιώνα όπως έχουμε αναφέρει, υπάρχουν μαρτυρίες για τον Αλβανό φύλαρχο Γκίνο Σπάτα Μπούα.
Τα Βίλια, πήραν το όνομά τους είτε από την αλβανική λέξη viljia = vile – α (< λατινικό villa), “εξοχικό σπίτι, έπαυλη, κωμόπολη” ή από τη λέξη βίγλα, σκοπιά” < λατινικό vigilia, που πέρασε και στα αλβανικά ως vigle – a.
Αν και λόγω της θέσης της κωμόπολης, δικαιολογείται και η δεύτερη ετυμολογία, ο Χ.Π. Συμεωνίδης, θεωρεί το τοπωνύμιο αλβανικό.
Η Βαρυ(μ)πόμπη, πήρε το όνομά της από το ελληνικό επώνυμο και οικωνύμιο Varibopi < σλαβικό προσωπωνύμιο Varibob “μάγειρας φασολιών ή οσπρίων”.
Ο Vasmer, συνδέει το τοπωνύμιο με σλαβικό κύριο όνομα Varibob “μάγειρας κόκκων σιτηρών”.
Ίσως κάποιοι νομίζουν ότι και το Τατόι είναι αλβανικής προέλευσης.
Ο Τάσος Νερούτσος, διαπρεπής λόγιος του 19ου αιώνα, είναι ένας από αυτούς. Ωστόσο, ο Σαράντος Καργάκος, αναφέρει ότι η ονομασία είναι του 16ου αιώνα, μεταγενέστερη της καθόδου των Αρβανιτών και προέρχεται από το όνομα του ιδιοκτήτη της περιοχής Αρτίκη Τατόη.
Ομοίως, ο Τ. Νερούτσος, θεωρεί αλβανικά και τα τοπωνύμια Χασιά (σήμερα Φυλή) και Μενίδι (σήμερα Αχαρνές). Σύμφωνα με τον Κ. Μπίρη, η λ. Χασιά, είναι χαρακτηριστική της θέσης της κωμόπολης, που είναι αθέατη, όχι μόνο από την Αθήνα, αλλά και από κοντινή απόσταση, λόγω των πτυχώσεων της Πάρνηθας στις οποίες χάνεται η μικρή κοιλάδα της. Βέβαια, στο λάθος συντέλεσε και η γνώμη της επιτροπής Τοπωνυμίων του 1915, που θεώρησε ότι Χασιά < τουρκ. has= τιμάριο.
Αυτός ήταν κι ο λόγος που η Χασιά μετονομάστηκε σε Φυλή. Στο ότι η λέξη Χασιά δεν είναι τουρκική, συνηγορεί και το ότι ο Τούρκος περιηγητής Εβλιά Τσελεμπή, την αναφέρει με το ελληνικό όνομά της και όχι με το τουρκικό has. Και ο Σαράντος Καργάκος συμφωνεί με την άποψη ότι η Χασιά είναι ελληνικό τοπωνύμιο.
Ο Σ. Καργάκος, αναφέρει επίσης, ότι και το Μενίδι, αναφέρεται σε βούλα (επίσημο έγγραφο), του πάπα Ιννοκέντιου Γ’ το 1208, που σημαίνει ότι είναι προγενέστερο του έτους αυτού, του 1208 δηλαδή, άρα προϋπάρχει και της καθόδου των Αρβανιτών στην Ελλάδα.
Οφείλουμε να καταθέσουμε την άποψη του Κ. Άμαντου, ότι το Μενίδι < επών. Μενίδης. Η γνώμη του Χ. Π. Συμεωνίδη ότι και το Μενίδι είναι αλβανικό τοπωνύμιο (από το αλβανικό man – i, μουριά = τοσκικό men – i, + περιεκτικό επίθημα – ίδι), δεν φαίνεται να ευσταθεί.
Τέλος, το Πολυδένδρι της Αττικής, ως το 1928, λεγόταν Μάζι. Το όνομα αυτό προέρχεται κατά τον Αλέξανδρο Ηρ. Γέροντα, από την φάρα, την οικογένεια των Αρβανιτών.
Ο Π. Φουρίκης, γράφει ότι η λέξη maz – i, δηλώνει έκταση γης ανάμεσα σε βουνά που είναι πρόσφορη για καλλιέργεια, ενώ ο Κ.Οικονόμου, το ερμηνεύει από το αλβανικό mazi- α, “καλλιεργημένος αγρός έτοιμος για σπορά”.
Τα Μεσόγεια της Αττικής
Αρκετά αρβανίτικα τοπωνύμια, υπάρχουν και στα Μεσόγεια της Αττικής.
Στα Μεσόγεια, εγκαταστάθηκαν πολλοί Αρβανίτες και αυτό είχε σαν αποτέλεσμα πόλεις και κωμοπόλεις της περιοχής, να έχουν πάρει ονόματα Αρβανιτών.
Οι Αρβανίτες, μεταφέρθηκαν στα Μεσόγεια για οικονομικούς λόγους (καλλιέργεια της γης), αλλά και στρατιωτικούς (ενίσχυση της άμυνας της περιοχής). Οι μετακινήσεις των Αρβανιτών στα Μεσόγεια, φαίνεται ότι έγιναν στα τέλη του 14ου αιώνα.
Η Παιανία, λεγόταν ως το 1915 Λιόπεσι. Ο Αλέξανδρος Ηρ. Γέροντας, γράφει: “Εκ του “Λιόπεσς” = βουστάσιου. Λιόπα δε αλβανιστί λέγεται η αγελάς”.
Κατά τον Ν. Πολίτη, πιθανότατα το Λιόπεσι πήρε το όνομα αυτό από κάποιον Αρβανίτη, ιδιοκτήτη της περιοχής.
Αλλά και ο Χ. Π. Συμεωνίδης γράφει σχετικά:
Λιόπεσι: το αλβαν. lopesi (< lope – α “αγελάδα”), “τόπος όπου σταβλίζονται αγελάδες, βουστάσιο”.
Ο Δ. Καμπούρογλου, το μεταφράζει “βουστάσιο”.
(Εβδομάς 1887, αρ. 38, 1). Το επώνυμο Lopesi αναφέρεται συχνά σε βενετσιάτικα αρχεία.
Η Αρτέμιδα, ονομαζόταν ως το 1977 Λούτσα.
Λούτσα = τέλμα < αλβαν. lluce-α “λάσπη, βόρβορος” το οποίο με τη σειρά του, βασίζεται στο σλαβικό luza= τέλμα.
Το Μαρκόπουλο, είναι τοπωνύμιο προερχόμενο από επώνυμο. Προέρχεται, όπως είναι ευκολονόητο, από το επώνυμο Μαρκόπουλος. Για ένα… άλλο Μαρκόπουλο, το Μαρκόπουλο Ηλείας, υπάρχει αναφορά σε οθωμανικό έγγραφο του 15ου αιώνα ως Markopulu.
Τα Σπάτα, πήραν το όνομά τους από τον φύλαρχο Gjin Bua Shpata, που έδρασε στην Αιτωλία τον 14ο και 15ο αιώνα. Το επώνυμο Spata υπάρχει τόσο στον ελλαδικό όσο και στον ιταλικό χώρο.
Ο Αλέξανδρος Ηρ. Γέροντας, γράφει σχετικά:
“Το εν τοις Μεσογείοις χωρίον Μπούρα ή κατά τινάς των σημερινών χωρικών “Μπουράνι” λεγόμενον, έκειτο μεταξύ των δύο απ’ αυτού τμηθέντων κατόπιν χωρίων Σπάτα και Μπάλα και ηρημώθη εις την γενικήν ερήμωσιν της Αττικής την γενομένην υπό την επί Μπορζίνη Ενετών (σημ. 1687). Τ’ ανωτέρω χωρία, κατά τας γενομένας διαιρέσεις υπό των ιδιοκτημόνων, απεσπάσθησαν του Μπούρα, όπερ κατά την αρχαιότητα ελέγετο Κίθυρος και απετέλει μίαν των δώδεκα πόλεων του Κέκροπος, είναι όμως μία και η αυτή περιφέρεια. Οι Τουρκαλβανοί Σπάτης και Μπάλας, όστις και Μπαλής επροφέρετο, ήσαν οι κύριοι του τόπου και οι τελευταίος μάλιστα πωλητής του Μπάλα, Μπαλής ελέγετο”.
Το Κορωπί ή Κοροπί, είναι καθαρά ελληνικό τοπωνύμιο, προέρχεται δε η ονομασία του, είτε από το αρχαίο Κρωπεία = η περιοχή του αρχαίου Δήμου των Κρωπιδών, είτε από τον αρχαίο αττικό Δήμο Κεκροπίς.
Ελληνικότατο είναι και το τοπωνύμιο Κερατέα, από την λέξη “κερατία, κερατέα” (λέξη που υπάρχει από ελληνιστική περίοδο) και σημαίνει “ξυλοκερατιά, χαροπιά” Ανάλογο τοπωνύμιο στην Κρήτη, Κερατέα, μαρτυρείται από το 1577!
Τέλος και η Βάρη, που από κάποιους έχει χαρακτηριστεί ως αρβανίτικο τοπωνύμιο, είναι ελληνικό και δηλώνει ελώδη περιοχή (Σαράντος Καργκάκος). Στον ελλαδικό χώρο, υπάρχουν πολλά χωριά με τα όνομα Βαρκά και Βαρικό (ν). Η Βάρη της Αττικής, βρίσκεται στη θέση του αρχαίου Αναγυρούντα < ανάγυρος < το φυτό βρομόχορτο.
Παρουσιάσαμε όσο περισσότερα τοπωνύμια της Βόρειας, της Δυτικής και της Ανατολικής Αττικής ήταν εφικτό.
Ίσως υπάρχουν και λάθη. Το βέβαιο είναι, πως όλοι όσα γράψαμε, υπάρχουν και μάλιστα τεκμηριωμένα, σε βιβλία έγκυρων επιστημόνων (γλωσσολόγων, ιστορικών κλπ.), που έχουν αφιερώσει μεγάλο μέρος από τη ζωή τους σε ανάλογα θέματα…
Πηγές:
Σαράντος Ι. Καργάκος , «ΑΛΒΑΝΟΙ ΑΡΒΑΝΙΤΕΣ ΕΛΛΗΝΕΣ», 6η έκδοση, εκδόσεις Ι. Σιδέρης 2008
ΚΩΣΤΑΣ Η. ΜΠΙΡΗΣ, “ΑΙ ΤΟΠΩΛΥΜΙΑΙ ΤΗΣ ΠΟΛΕΩΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΕΡΙΧΩΡΩΝ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ”, έκδοση ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, ΤΑΜΕΙΟΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΔΕΛΤΙΟΥ, ΑΡ. 17, ΑΘΗΝΑ 2006 ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΗΡ. ΓΕΡΟΝΤΑΣ, ”Οι Αρβανίτες της Αττικής”, Αθήνα 1984.
Ακολουθήστε το «ΘΡΙΑΣΙΟ» στο Google News, Facebook & Twitter
Ετσι ακριβώς .
Η συνείδηση είναι πράγματι το κυριότερο και ποιό ασφαλές κριτήριο
εθνοτικής κατάταξης.
Γιατι αυτή εχει να κάνει με οσα σου παρέδωσν οι πρόγονοί σου.
Ας δούμε μια ευρέως διαδεδομένη,
αλλα ,λανθασμένη άποψη.
Την ελληνικη εθνικη συνειδηση των Αρβανιτων η διαφοροι ””καλοθελητες””’
την παρουσιάζουν ως αποτέλεσμα του εθνους κράτους
που
διαμορφωνει εθνικες συνειδησεις-
”’εξελληνιζει ολοκληρες αλοεθνης λαοτητες”
και διαφορα άλλα …… ωραία….
Πχ το αρβανιτικο παραδοσιακό τραγουδι
¨¨τρε παπορε σκουαν ε βανε
νε Σταμπολ νε βεντ τανε [μτφ στην Πολη στα μερη τα δικά μας]
Το οτι η Αρβανίτες αποκαλουσανε πριν 110 χρόνια την Πόλη
[που ποτέ δεν υπήρξε Αλβανική η αλβανικό έδαφος,αλλά μόνο ελληνικό] ]
ως ”’μερη δικά μας”’,
δεν προβλημάτισε καθόλου τους ””καλοθελητες..
Η άποψη τους έιναι ότι 4-5 γενιές μετά το 1821
ειναι λογικό να είχε διαμορφωθει πλέον στους Αρβανίτες
,από το ελλαδικό έθνος-κράτος,
”’ελληνικη εθνικη συνειδηση΄΄
η οποία λένε , ”’δεν προυπήρχε”’,
προυπηρχε απλά μια
΄΄ορθόδοξη συνείδηση”’.
Ελα όμως που η ίδια η ιστορία των Αρβανιτών τους διαψεύδει πανηγυρικά…..
Πχ η περιπτωση της Ιταλίας του 15ου αιώνα ειναι χαρακτηριστική,
γιατι τότε δεν υπήρχε
κανένα εθνος κρατος
και κανένας νεοελληνικός διαφωτισμός
να τους …..εξελληνίσει
Το σημαντικότερο παράδειγμα απ ολα …….. οι Αρβανιτες της Βενετίας φυγάδες εκεί από την Πελοπόνησσο.
Λίγα στοιχεία……
»Η Βενετία εχει πολλά μνημεία .
Φυσικά, για τους Έλληνες, τα μνημεία που σχετίζονται με την ίδρυση και δραστηριότητα της Ελληνικής κοινότητας (Scuola e Nazione Greca η απλούστερα Scuola dei Greci) .
Τέτοια μνημεία είναι φυσικά ο Αγιος Γεώργιος των Ελλήνων, αλλά και τα κτήρια που σχετίζονται με την ίδρυση και λειτουργία της κοινότητας εκείνης το 1494.
Οι Μπούιοι/Αρβανίτες,που είχανε καταφύγει εκεί από την Πελοπονησσο
ήταν απ’ τα ιδρυτικά μέλη της κοινότητας εκείνης κι ο πολυπληθέστερος πληθυσμός της, στην αρχή τουλάχιστον.
Θα βρείς τα ονόματα των Μπούιων/Αρβανιτών ανάμεσα στα ιδρυτικά μέλη αυτής της κοινότητας τον Νοέμβριο του 1494, όπως θα τους βρείς, λίγο αργότερα, να υπογράφουν και την αίτηση για την ανέγερση του Ναού του Αγίου Γεωργίου των Ελλήνων.
Η Ελληνική κοινότητα δεν ήταν όμως η μόνη “εθνική” κοινότητα στην Βενετία. Υπήρχαν κι άλλες “εθνικές’ κοινότητες σ’ εκείνη την πόλη. Σε μικρή λοιπόν απόσταση απ’ τα κτήρια που στέγαζαν την Ελληνική Κοινότητα της Βενετίας βρίσκεται ένα άλλο κτήριο-μνημείο. Είναι το κτήριο που είναι γνωστό με την ονομασία “Scuola di Santa Maria degli Albanesi”. Το κτήριο αυτό στέγαζε τα χρόνια εκείνα την Αλβανική Κοινότητα της Βενετίας,
την “εθνική” κοινότητα των Αλβανών της Βενετίας
οι οποιοι προερχονταν από τους πολεμιστες του Καστριωτη που κατεφυγαν εκει απο τη βορεια Αλβανια.
Η Αλβανική Κοινότητα της Βενετίας ήταν αρχαιότερη απ’ την αντίστοιχη Ελληνική, και ιδρύθηκε το 1447.
Την εποχή κατά την οποία οι πρώτοι Μπούιοι/Αρβανίτες αποβιβάσθηκαν στην Βενετία, στα τέλη του 15ου αιώνα, η Αλβανική Κοινότητα λειτουργούσε ήδη.
Σε εκείνο τον μακρινό τόπο οι Μπούιοι/Αρβανίτες,
χωρίς κανέναν καταναγκασμό,
επέλεξαν, όχι απλά να συνεταχθού
αλλά και να συνιδρύσουν
με τους υπόλοιπους Ελληνες
ηδη από τον 15ο αιωνα ,την ελληνικη κοινότητα
Και μάλιστα σε ένα τόπο που υπήρχε ήδη η ”’αλβανική κοινότητα”.
Και ένα πολύ χαρακτηριστικό βίντεο για τις αιτήσεις των Αρβανιτων ,
Μπουα ,Σπάτα ,Λιόση ,Μαλακάση κλπ
προς τους Βενετούς,
που κάνουν λόγο για το ”Γραικικό γενος”” αποστωμωνοντας κάθε πανλαβανιστή.
https://www.youtube.com/watch?v=_jud5CNyYqE
Αλλή περίπτωση….
Οι Αρβανίτες στη Νάπολη.
Οι Μοσχολεων και Μιχαηλ Μπούας
οχι μονο εγράψανε τα ονοματά τους στην ελληνικη εκκλησια της πολης
αλλα προσθετουν και το
»νατιονις γκρεακε» δηλαδη ”’εθνικοτις ελληνικη-γραικική” .
Ο Γαλλος Commines συνομίλησε με τους stradioti
που είχαν καταφύγει στην Ιταλία
Aρβανίτες πολλοί εξ αυτών,
και γράφει για αυτούς
»Άπαντες ΄Ελληνες στο γένος ,
αποσπάστηκαν απο τα φρούρια που κατέχουν οι Βενετοί….»
Για αλλη μια φορά οχι μονο οι Βενετοί αλλα και οι Γάλλοι
παρα τν αρβανιτοφωνία των stradioti ,
παραδέχονταν-παρατηρούσανε οτι είχανε ελληνική καταγωγή.
Αλλη περίπτωση ,πάλι στην Ιταλία ,
ο Αρβανίτης ποιητής Μπλέση .
Το ποίημα/θρήνο που έγραψε ο (Αρβανίτης) Μανώλης Μπλέσσης για να θρήνησει την πτώση της Κύπρου στους Οθωμανούς το 1570 αναφέρεται, ανάμεσα σε άλλα ονόματα εφιππων στρατιωτών, και σε κάποιον στρατιώτη Λιόπεση που έχασε την ζωή του υπερασπίζοντας την Λευκωσία. Ας το δούμε αυτό.
Το κείμενο που ακολουθεί είναι απ’ το ποίημα/θρήνο του Μανώλη Μπλέσση για την “απώλεια” της Λευκωσίας (Manoli Blessi, La Presa di Nicosia), όπως δημοσιεύθηκε στα “Μνημεία Ελληνικής Ιστορίας”, Τόμος 9, σελίδα 262, του Κωνσταντίνου Σάθα. Αναφέρεται σε ορισμένους απ’ τους νεκρούς έφιππους στρατιώτες που “χάθηκαν” στην μάχη της Λευκωσίας.
“Dove è Stigni, e chel Canacchi,
Mexsa, Lopossi, et Borbatti,
con Andruzzo dal mustacchi,
Petro Bua, cum Stamatti,
chie andama como ‘l gatti,
al buscade andavan stretti?”
Ας το μεταφράσουμε…
“Που είναι ο Στίνης κι εκείνος ο Κανάκης,
Ο Μέξας (Μέξης), ο Λιόποσσης (Λιόπεσης) κι ο Μπορμπάτης (Μπαρμπάτης),
με τον Ανδρούτσο με το μουστάκι (τον μουστακάτο),
ο Πέτρος Μπούας, με τον Σταμάτη,
οι οποίοι μαζί (αντάμα) σαν γάτοι,
πηγαιναν αγκαλιασμένοι στα καρτέρια (σκοπιές η ενέδρες);”
Στη δυτικη Ηπειρο τωρα…..
Οι πρόγονοι των Τουρκοτσάμηδων, με την υποστήριξη των Οθωμανών, ήρθαν σε σύγκρουση με τους Μαζαρακαίους (Αρβανίτες) που ήταν ήδη εγκατεστημένοι εκεί
Αυτό προκάλεσε την αντίδραση των Μπούιων (Αρβανιτών) της Κέρκυρας, οι οποίοι, με την βοήθεια των Βενετών, αποβιβάσθηκαν στην Θεσπρωτία και κατέστρεψαν ολοσχερώς το Μαργαρίτι το 1572.
Το ποίημα του (Αρβανίτη) Μανώλη Μπλέση “Sopra la presa de Margaritin” αναφέρεται κι εξυμνεί αυτό το γεγονός….
Δηλαδή έχουμε ένα Αρβανίτη
που να θρηνεί την πτώση της ελληνικής Λευκωσίας
και να εξυμνεί την πτώση του Αλβανοτσάμικου Μαργαριτίου.
Η ελληνική και μη αλβανική εθνική συνείδηση στο μεγαλείο της.
Η αλήθεια βέβαια είναι πως ο Μανώλης Μπλέσσης στα κείμενα του αποκαλεί τον εαυτό του και τους ομοίους του Αρβανίτες κι Ελληνες .
Ο Μανώλης Μπλέσσης βέβαια, έγραψε επίσης πως θεωρεί τον εαυτό του Έλληνα και γι’ αυτό οι Σκυπετάροι ιστορικοί δεν θα ασχοληθούν μάλλον ποτέ μαζί του.
Ο Νικόλαος Μάζης όμως τι ήταν;
Αυτό μας φέρνει στον Καίσαρα Μάζη, τον πατέρα του Νικόλαου. Ο Καίσαρας Μάζης, όταν εγκατέλειψε οριστικά την Ελλάδα, ίδρυσε στην Σικελία, μαζί με τους συντρόφους του, ένα χωριό. Θα μπορούσε να το είχε ονομάσει Μάζι (=του Μάζη) όπως έκαναν πολλοί Αρβανίτες αρχηγοί την εποχή εκείνη. Όμως προτίμησε να το ονομάσει Casale dei Greci (=χωριό των Ελλήνων). Απ’ τους κατοίκους αυτού κι άλλων παρόμοιων χωριών στρατολόγησε ο Νικόλαος Μάζης τους εφιππους στρατιώτες του Μακεδονικού Τάγματος.
Η αναφορά των Αλβανών εθνικιστών στις «περιπέτειες» του λεγόμενου «Βασιλικού Μακεδονικού Τάγματος» έχει σοβαρές αδυναμίες γι’ αυτούς και γι’ αυτό σπάνια κάποιος απ’ αυτούς αναφέρεται σ’ αυτό. Κι αυτό γιατί στα τέλη του 18ου αιώνα, ένας ανώνυμος συγγραφέας, ο οποίος μάλλον είχε πολεμήσει στις παρατάξεις αυτού του τάγματος, έγραψε και δημοσίευσε ένα βιβλίο με τον τίτλο “Dissertazione istorico-cronologica del Regimento Real Macedone, nel quale si tratta della sua origine, formazione e progressi e delle sue vicissitudini che gli sono accadute fino all’anno 1767” (=Πραγματεία ιστορική και χρονολογική του Βασιλικού Μακεδονικού Τάγματος, στην οποία περιέχονται η προέλευση, ο σχηματισμός, η πρόοδος και η παρακμή του, όπως έχουν συμβεί μέχρι το έτος 1767), το οποίο, όπως φαίνεται κι από τον τίτλο αναφέρεται στην ιστορία εκείνου του «Μακεδονικού Τάγματος», μέχρι το 1767.
Ποιό είναι όμως το ενδιαφέρον στο βιβλίο αυτό; Το πιο ενδιαφέρον ίσως κομμάτι στο βιβλίο αυτό, που αναφέρεται όπως είπαμε στην ιστορία του Μακεδονικού Τάγματος, είναι το πρώτο κεφάλαιο. Το κεφάλαιο αυτό αναφέρεται κι εγκωμιάζει τα διαχρονικά επιτεύγματα του Ελληνικού έθνους στα Ιταλικά εδάφη, θεωρώντας πως τα «κατορθώματα» του Μακεδονικού Τάγματος είναι η συνέχεια των κατορθωμάτων των Ελλήνων που προηγήθηκαν σ’ εκείνα τα Ιταλικά εδάφη. Με άλλα λόγια, ο συγγραφέας εκείνου του βιβλίου θεωρεί πως αυτοί που συμμετείχαν σ’ εκείνο το Μακεδονικό Τάγμα ήταν Ελληνες κι επιπλέον τους κατονομάζει ως τέτοιους.
Η ύπαρξη εγκωμιαστικών αναφορών στους Έλληνες σ’ ένα τέτοιο βιβλίο δεν θα μπορούσε βέβαια να γίνει ποτέ αποδεκτή απ’ τους Αλβανούς εθνικιστές, οι οποίοι συνηθίζουν να θεωρούν ως σημείο αναφοράς τους Αρμπερέσηδες της νότιας Ιταλίας.
Λίγα λόγια για τα χωριά των Αρμπερέσηδων .
Τα χωριά αυτά ιδρύθηκαν, στην πλειοψηφία τους, από πρόσφυγες προερχόμενους απ’ την βόρεια Αλβανία, οι οποίοι είχαν προηγούμενα πολεμήσει στο πλάι του Γεώργιου Καστριώτη. Αυτοί κατέφυγαν στην νότια Ιταλία λίγο μετά τον θάνατο του Καστριώτη και την κατάληψη της Αλβανίας απ’ τους Τούρκους. Αυτοί είναι οι “Σκουταρινοί”, οι οποίοι, παρ’ όλο που προέρχονται απ’ την βόρεια Αλβανία, χρησιμοποιούν την Τοσκική, ως γλώσσα επικοινωνίας.
Σε ιστορικούς χρόνους στις ιδρυτικές ομάδες αυτών των χωριών έχουν προστεθεί και Αρβανίτες πρόσφυγες από την Ελλάδα. Η σημαντικότερη απ’ αυτές τις ομάδες είναι φυσικά οι Κορωναίοι Αρβανίτες οι οποίοι έφτασαν στα μέρη εκείνα μετά την δεύτερη “πτώση” της Κορώνης στους Τούρκους, το 1534.
Ο Κάρολος ο 5ος εγκατέστησε τους Κορωναίους Αρβανίτες, ανάμεσα στους ήδη εγκατεστημένους εκεί “Σκουταρινούς”. Εξαιτίας αυτού του γεγονότος ορισμένα χωριά κατοικούνται από “μικτούς” πληθυσμούς, δηλαδή από “Σκουταρινούς” και Κορωναίους Αρβανίτες. Κι ένα απ’ αυτά τα χωριά είναι και το Maschito της Potenza.
Ενα απόσπασμα από τον τοπικό τυπο….
“Particolare attenzione è stata posta per organizzare i figuranti in due schieramenti che rappresentano le due etnie principali che fondarono la nostra cittadina: i Greci- Coronei e gli Albanesi-Scuterini, i primi “Majsor” e secondi “Cndrgnan” da sempre rivali per diversi motivi che in seguito,nei cenni storici , andremo a spiegare.”
που σημαίνει…
“Ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε κατα την διοργάνωση στον αντιπροσωπεύση των δύο εθνικών ομάδων που ίδρυσαν την πόλη μας:
τους Έλληνες-Κορωναίους και τους Αλβανούς-Σκουτερινούς”,
πάντα “αντίπαλοι”, για διάφορους λόγους…..”’
Καθολου τυχαιο οτι στην ίδια εκεινη την περιοχη της Ιταλίας έχουμε τα παρακάτω ….
Γινετε λόγος επι λέξη για
””εθνικες ομάδες”’,
τις εξείς δύο,
των Αρβανιτων-Ελληνων-Κορωναίων
και
των Αλβανων-Σκουτερινών.
Ούτε ειναι τυχαιο οτι
οι Αρβανίτες αυτοί ονομάζονταν-τους καλούσανε οι τνόπιοι Γραικους
και οτι αυτοι οι Γραικοι-Αρβανίτες ηταν ,επί λέξη ,
”πάντα ανίπαλοι”
με τους Σκουτερινους-Αλβανούς.
Ας δουμε λιγα στοιχεια για τη δραση των Αρβανιτων στην Ηπειρο .
Τα αποσπάσματα που ακολουθούν είναι απο το κείμενο “Breve memoria de li discendenti de nostra casa Musachi. Per Giovanni Musachi, despoto d’Epiro” όπως δημοσιεύθηκαν στο βιβλίο “Chroniques gréco-romanes inédites ou peu connues publiées avec notes et tables généalogiques” του Charles Hopf, Βερολίνο 1873, σελίδες 270 έως 340.
Στο πρώτο απόσπασμα ο Μουζάκης αναφέρεται στην εκστρατεία του Ιωάννη Καντακουζηνού στην Αλβανία και τον αφανισμό των Αλβανών το 1336 (σελίδα 304).
«…et il prefato Giovanni Catacusino fa alcuni anni Imperadore, che fè la guerra in Albania et la roino».
Η μετάφραση έχει ως εξής.
«…κι ο προαναφερθείς Ιωάννης Καντακουζηνός ήταν σε παλαιότερους χρόνους Αυτοκράτορας, κι αυτός έφερε τον πόλεμο στην Αλβανία και την κατέστρεψε (την μετέτρεψε σε ερείπια)».
Στο δεύτερο απόσπασμα αναφέρεται πιο αναλυτικά στον αφανισμό των Αλβανών και το σταμάτημα της προέλασης τους (σελίδα 321), απο τον Ιωάννη Καντακουζηνό. Αναφέρεται επίσης και στον τοπικό ηγέτη της Ηπείρου που βρίσκεται πίσω απ’ την καταστροφή των Αλβανών.
Η μετάφραση έχει ως εξής.
“…και σ’ αυτούς τους πολέμους ο προαναφερθείς Ανδρέας Μουζάκης ο Δεσπότης έχασε [επίσης] και την πόλη των Ιωαννίνων, την πρωτεύουσα της Ηπείρου κι άλλα μέρη όταν ο προαναφερθείς Αυτοκράτορας Καντακουζηνός ήλθε εκεί από μακριά και διόρισε ως κυβερνήτη αυτής της πόλης έναν “ιδιώτη” (δηλαδή χωρίς προηγούμενα αξιώματα) ευγενή άνδρα που ονομαζόταν ΤΖΙΝΟΣ (η Γκίνος) ΣΠΑΤΑΣ, ο οποίος (δηλαδή ο Τζίνος Σπάτας) ήταν η μεγάλη αιτία για τον “ξεπεσμό” του οίκου του προαναφερθέντα Δεσπότη Μουζάκη αλλά κι [η αιτία για τον “ξεπεσμό”] κι άλλων Αρχόντων (της Αλβανίας)…..
Αν κανείς διαβάσει προσεκτικά τα παραπάνω κείμενα, θα καταλάβει πως ο άνθρωπος τον οποίο οι ίδιοι οι πραγματικοί (εθνικά) Αλβανοί (όπως ο συγγραφέας των κειμένων) θεωρούν υπεύθυνο για την καταστροφή τους δεν ήταν άλλος από τον [Αρβανιτη ] Τζίνο Μπούα Σπάτα. ….. Οταν τελικά οι Αλβανοί “συνάντησαν” τους Σπαταίους/Μπούιους/Αρβανίτες συνάντησαν και την “καταστροφή” τους, όπως έγραψε κι ο Μουζάκης, ο οποίος ήταν ένας απ’ αυτούς.
Δηλαδη και στην Ηπειρο υπηρξε εξ αρχης διαφορετικη δραση μεταξυ Μπουιων Αρβανιτων
και Αλβανων-προγονων των σημερινων Σκιπεταρων.
Με βάση όλα τα παραπάνω
δεν μπορεί πλέον να γίνετε λόγος για
””εξελληνισθέντες Αλβανούς ορθοδόξους””
η για ”’Αλβανική Αθήνα””
η για την ”’συμβολη των Αλβανων στην απελευθερωση της Ελλάδας””.
Είναι σημαντικό οτι δεν εχει δωθει τοση σημασια στις παραδόσεις των ιδιων των Αρβανιτών
Πχ οι παραδόσεις των Αρβανιτών των Μεσογείων…..
[οι γηραιότεροι παππουδες στα Μεσογίτικα χωριά
μιλώντας για τους προγόνους τους και τα όσα τους αφησανε παρακαταθήκη
ανέφεραν
οτι εκεινοι αναφερόμενοι στα λόγια των δικών τους παππούδων κλπ
κανανε λόγο για μερη κοντά στη θάλασσα ]
Eπίσης στην Οθωμανική απογραφή του 1431[υπάρχει ένας ανάλογος χάρτης, ]
στο σημερινό αλβανικό χώρο
φαινόντε πολυ πιο αραιοκατοικημενες απο οτι οι υπολοιπες
οι περιοχές
της νότια και κεντρικής Αλβανιας
και πιό συγκεκριμα τα παραλια αυτων και μερικως η ενδοχώρα τους.
Το σίγουρο είναι ότι αυτες ”αραιωσανε”
λόγω της φυγης του πλυθησμου που ως τότε την κατοικούσε-Αβανίτες
κατι που επιβεβαιωνεται από τα παρακάτω.
Τα τοπονύμια στα σημερινα αρβανιτοχώρια [ακόμα και τα μικροτοπονυμια πολλες φορες]
οσα εξ αυτών εχουν σχέση με την σημερινη αλβανική επικράτεια
[γιατι αρκετά δεν έχουν ,
ειτε πχ γιατι είναι της ρωμέικης γλώσσας και προυπήρχανε στη περιοχή εγκατάστασης
είτε γιατι ειναι αρβανιτικα
που δημιούργησαν οι ιδιοι όταν ήλθαν εδώ
δηλ. είναι νεοδημιούργητα]
εχουν σχεση με τα τοπονύμια που βρίσκοντε σε κείνο
ακριβως το τμήμα εκείνο , και σχεδον ποτε ανατολικότερα η βορειότερα.
Τα παραπάνω ειναι σοβαρες ενδειξεις οτι το μεγαλύτερο μέρος των Αρβανίτων προήλθε απο κεινα τα μέρη.
Κάτι ακόμα …..
¨¨Το κείμενο που ακολουθεί είναι απ’ το βιβλίο “Athenes, Ancienne et Nouvelle” του Guillet de la Guilletiere, 1676, σελίδα 89 .
Ils sont en par……. Magnottes sont sur mer…”
Θα παραθέσω τη μετάφραση ολόκληρου του αποσπασματος…..
””Ενα μέρος τους προέρχεται … απ’ τα μέρη που είναι κοντά στην Απολιμένα και την Σαπόζα κι ένα άλλο απ’ την περιοχή της Ηπείρου κοντά στα βουνά της Χειμάρας. Είναι γενναίοι απ’ την φύση τους, αποφασιστικοί κι ακούραστοι…..¨¨
Βλέπουμε ότι τα χρόνια εκείνα [δηλ το 1676] υπήρχε ζωντανη η παράδοση των νεοφερμένων Αρβανιτών την οποία διέσωσε ο περιηγητης
και κανει λογο για κάθοδο από τα ιδια αυτα μέρη .
Τώρα μελετώντας την ιστορία της περιοχής εκείνης [οδο αυτο ειναι δυνατό]
μπορούμε να εξαγουμε
αρκετά χρήσιμα συμπεράσματα για το ποιοι την κατοικούσανε,
κα σίγουρα στην περιοχή εκείνη δεν κατοικούσανε μόνο
”’καθαροι” αλβανοι ορθόδοι ”’.
O Βυζαντινος ιστορικος Προκοπιος αναφερει για τους κατοικους των παραλιων και μερικως της ενδοχωρας της σημερινης νοτιας και κεντρικης Αλβανιας, δηλαδή των περιοχών από τα οποια κατέβηκαν οι Αρβανιτες…….
»’Ελληνες εισι ,Ηπειρωτες καλουμενοι ,αχρι Επιδαμνου πολεως» πραγμα που σημαινει οτι ο ελληνικο χαρακτηρας της περιοχης ειχε διατηρηθει ως τον 6μΧ αιωνα .
Τα ιδια αναφερει και ο Πολυβιος λιγους αιωνες πριν.
Απο τα μερη εκεινα κατηλθαν οι Αρβανιτες.
Διγλωσσοι και σκέτο αρβανιτόφωνοι ,βεβαια , αλλα πάντα Ελληνες.
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Ancient_Epirus_%26_Modern_Borders_%28Colored%29.svg/1200px-Ancient_Epirus_%26_Modern_Borders_%28Colored%29.svg.png
Βλεπουμε ότι οι Ρωμαίοι είχανε ονομάσει την περιοχή εκείνη
ως Νεα Ηπειρο
ακριβώς γιατί λόγω των παμπολλων Ελλήνων-Ελληνικών πόλεων
θύμιζε περισσοτερο το νοτιότερο τμήμα
το οποίο ονομάζανε ΄΄Παλαια Ηπειρο””
Οι αρβανίτες κατήλθανε κυρίως
από το πρώτο μισό [και κυρίως το παράλιο τμήμα]
της περιοχής με το κίτρινο χρώμα
δηλάδη το νότιο τμήμα της ”’Νεας Ηπείρου”’
Από την περιοχή εκείνη κατάγονταν οι πρώτοι Αγιοι της σημερινής Αλβανίας[Αγιος Ελευθέριος,Αγιος Αστείος κλπ]
και αυτή αποτελούσε το ακριτικό-βορειότερο τμήμα του ””Δεσποτάτου της Ηπείρου”’ λίγους αιώνες μετά,μια περιοχή με πολλά αρχαιοελληνικα και Βυζαντινά μνημεία.