Μόλις την Παρασκευή 29 Ιουνίου 2018 ολοκληρώθηκε η Έκθεση Ελέγχου για τις φονικές πλημμύρες του Νοεμβρίου στην Μάνδρα και τα συμπεράσματα που προέκυψαν είναι πραγματικά συνταρακτικά.
Θυμίζουμε εδώ πως τον περασμένο Νοέμβρη ο αριθμός των θυμάτων ήταν 24 νεκροί, ενώ οι καταστροφές στον δήμο Μάνδρας ήταν ολοκληρωτικές.
Όλοι τότε έβγαιναν και δήλωναν για το ποιός φταίει χωρίς οι ίδιοι να αναλαμβάνουν καμία ευθύνη, αλλά έφθασε η ώρα που τα πράγματα μπαίνουν στη θέση τους μετά το πόρισμα του μικτού κλιμακίου οκτώ Επιθεωρητών Δημόσιας Διοίκησης, Περιβάλλοντος, Δόμησης & Δημοσίων Έργων, που συστάθηκε ειδικά για αυτόν τον λόγο από τον Γενικό Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης, ώστε να διερευνήσει τα εξής αντικείμενα:
α) Τον έλεγχο του προγραμματισμού και της υλοποίησης των έργων που διαχρονικά έχουν επηρεάσει με οποιοδήποτε τρόπο την αντιπλημμυρική προστασία της περιοχής Μάνδρας Δυτικής Αττικής.
β) Την διαπίστωση πράξεων και παραλείψεων των φορέων της Δημόσιας Διοίκησης που τυχόν συνέβαλαν με οποιοδήποτε τρόπο στην εκδήλωση των πλημμυρικών φαινομένων την 15-16 Νοεμβρίου 2017.
γ) Την διαπίστωση της εφαρμογής της περιβαλλοντικής νομοθεσίας και του θεσμικού πλαισίου στην περιοχή της πλημμύρας.
δ) Την αξιολόγηση των αιτιών της πλημμύρας.
ε) Την υποβολή προτάσεων βελτιώσεων – συμπληρώσεων του θεσμικού πλαισίου για την πρόληψη αντίστοιχων φαινομένων και την αποκατάσταση των περιβαλλοντικών ζημιών.
Η έρευνα ξεκίνησε από τις 24 Ιανουαρίου του 2018 και χωρίσθηκε σε τρεις ενότητες .
Α.1. Αντιπλημμυρικά θέματα (Ιστορικό – Απόψεις Εμπλεκομένων υπηρεσιών)
Α.2. Πολεοδομικά θέματα – Εντοπισμός αυθαίρετης δόμησης (Ιστορικό – Απόψεις
Εμπλεκομένων υπηρεσιών – Διαπιστώσεις – Συμπεράσματα –Προτάσεις)
Α.3 Περιβαλλοντικά θέματα
Πιο συγκεκριμένα, σε ό,τι αφορά το πολεοδομικό σκέλος, κατόπιν διερεύνησης στοιχείων , εγγράφων και επιτόπιων αυτοψιών των Επιθεωρητών, προέκυψαν τα εξής αποτελέσματα :
1. Η Υ.ΔΟΜ. Ελευσίνας συνέταξε συνολικά τριάντα εννέα (39) εκθέσεις αυτοψίας αυθαιρέτων κατασκευών κατά μήκος των ρεμάτων «Σούρες», «Αγ. Αικατερίνη» και «Σκυλόρεμα», εκ των οποίων μόνο έντεκα (11) συντάχθηκαν σε χρόνο προγενέστερο του πλημμυρικού συμβάντος.
Οι υπόλοιπες είκοσι οκτώ (28) εκθέσεις αυτοψίας, αφορούσαν μεγάλης επιφάνειας αυθαίρετες κατασκευές, στην όχθη αλλά και εντός του ρέματος, μετά από ενεργοποίησή της από το μικτό κλιμάκιο στο πλαίσιο των σχετικών εντολών ελέγχου από τη ΓΕΔΔ.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι αυθαίρετες κατασκευές και επιχώσεις του αμαξοστασίου του Δήμου Μάνδρας καθώς και οι αυθαίρετες επεκτάσεις του βιομηχανικού κτιρίου Βακόντιου Διογένη, τμήματα των οποίων είχαν κατασκευαστεί εντός του ρέματος «Σούρες».
Η ύπαρξη αυτών των αυθαιρέτων είχε ως συνέπεια την αλλοίωση της φυσικής κοίτης του ρέματος και την παρεμπόδιση της ομαλής ροής των υδάτων προς τα κατάντη. Επίσης , συνέβαλλε στην ένταση του πλημμυρικού φαινομένου και στην κατάκλυση των περιοχών.
2. Η Πολεοδομία Ελευσίνας και νυν Υπηρεσία Δόμησης Δήμου Ελευσίνας, τις εκθέσεις αυτοψίας που είχαν συνταχθεί την περίοδο 2002 – 2013 και είχαν τελεσιδικήσει διοικητικά, δεν τις κοινοποίησε ως όφειλε στον αρμόδιο Εισαγγελέα Πλημμελειοδικών Αθηνών για αναζήτηση ποινικών ευθυνών των ιδιοκτητών, ούτε στην Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αττικής για κατεδάφιση , μήτε στο Ίδρυμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων για την αναζήτηση διαφυγόντων εισφορών κοινωνικής ασφάλισης.
Σε ό,τι αφορά το σκέλος των αντιπλημμυρικών έργων οι Επιθεωρητές –μεταξύ άλλων – σημειώνουν στην Έκθεσή τους ότι:
1. Υπήρχε έλλειψη αντιπροσωπευτικών βροχομετρικών σταθμών (σε κατάλληλες περιοχές), υδραυλικών συσκευών και οργάνων μέτρησης παροχής, στάθμης και λοιπών χρήσιμων στοιχείων (όπως π.χ σύστημα προειδοποίησης κινδύνου πλημμύρας κ.λπ).
2. Το εγκεκριμένο «Σχέδιο Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας των Λεκανών Απορροής των Υδατικών Διαμερισμάτων Αττικής» που αφορούσε στην περιοχή της Μάνδρας δεν κατέδειξε το μέγεθος του προβλήματος .
3. Οι εμπλεκόμενες υπηρεσίες, παρόλο το ιστορικό και τη συχνότητα των πλημμυρικών φαινομένων από το 2014 και εντεύθεν, όφειλαν να επισπεύσουν τις διαδικασίες υλοποίησης των έργων, δηλαδή να επιταχύνουν την ολοκλήρωση – επικαιροποίηση των μελετών και ακολούθως την κατασκευή των αναγκαίων αντιπλημμυρικών έργων (“Εκτροπή Χειμάρρου Αγ. Αικατερίνης και Διευθέτησης Χειμάρρου Σούρες Θριασίου Πεδίου”).
4. Η Δ/νση Αναπτυξιακού Προγραμματισμού & Υποδομών, Δ/νση Υδραυλικών Έργων Περιφέρειας Αττικής (Δ10), υπέβαλε στις 7-4-2014 στο Δασαρχείο Αιγάλεω αίτημα για πράξη χαρακτηρισμού των εκτάσεων για την υλοποίηση του έργου “Εκτροπή Χειμάρρου Αγ. Αικατερίνης και Διευθέτησης Χειμάρρου Σούρες Θριασίου Πεδίου” , το οποίο δεν συνοδεύτηκε από την επισήμανση του επείγοντος του έργου . Από την άλλη και το Δασαρχείο Αιγάλεω παρέλειψε τρία χρόνια Απρίλιος 2014 – Φεβρουάριος 2017 να εκδώσει την πράξη χαρακτηρισμού που είχε ζητήσει η Διεύθυνση Υδραυλικών Έργων της Περιφέρειας Αττικής.
Επιπλέον, σε ό,τι αφορά τα περιβαλλοντικά θέματα προέκυψαν τα εξής συμπεράσματα :
- Η περιοχή της Μάνδρας – Ειδυλλίας, βάσει της οδηγίας 2007/60/ΕΚ, σύμφωνα με το Σχέδιο Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας είναι ενταγμένη στη Ζώνη Δυνητικού Κινδύνου Πλημμύρας (ΖΔΥΚΠ), χαμηλής επικινδυνότητας και με την ονομασία «Χαμηλή ζώνη Ασπροπύργου ‐ Ελευσίνας», λόγω έλλειψης βροχομετρικών στοιχείων και περιορισμένων μετεωρολογικών σταθμών .
- Έλλειψη έργων ορεινής υδρονομίας . Ο μεγάλος όγκος φερτών υλικών, ο οποίος κάλυψε τα ρέματα, τον αστικό ιστό και την Εθνική Οδό οφειλόταν και στην έλλειψη έργων ορεινής υδρονομίας.
Σύμφωνα με τον Ν. Μαμάση, Ε.Μ.Π, Βασικές γνώσεις πολιτικής προστασίας, Έντονα καιρικά φαινόµενα- Πληµµύρες, οι βαθύτερες αιτίες των πληµµυρών (βροχόπτωση, ανύψωση στάθµης της θάλασσας) είναι φυσικά φαινόµενα τα οποία δεν µπορούν κατ’ ουσία να ελεγχθούν. Εντούτοις, το εάν µια δεδοµένη βροχόπτωση, θα προκαλέσει ζηµιές λόγω πληµµύρας εξαρτάται σε µεγάλο βαθµό από τις ανθρώπινες παρεμβάσεις, όπως: (1) η αστικοποίηση, (2) η αποδάσωση τµηµάτων της λεκάνης απορροής, (3) η ευθυγράµµιση του ρου των ποταµών, (4) η εξάλειψη των φυσικών πεδίων κατάκλυσης, (5) η ανεπαρκής αποστράγγιση και (6) η οικοδόµηση κτιρίων και κατασκευών σε επικίνδυνα πεδία κατάκλυσης.
Με βάση τα παραπάνω οι Επιθεωρητές Δημόσιας Διοίκησης προτείνουν να αποδοθούν πειθαρχικές ευθύνες
α) στον Δήμο Μάνδρας- Ειδυλλίας, επειδή χρησιμοποιούσε ως αμαξοστάσιο χώρο που είχε υποστεί επιχώσεις διαχρονικώς από την εποχή του Σκαλιστήρη μέχρι σήμερα , με αποτέλεσμα την μείωση του εύρους της κοίτης του ρέματος Σούρες που διέρχεται από το αμαξοστάσιο . Το αποτέλεσμα όλων αυτών των επιχώσεων ήταν η υπερχείλιση των υδάτων και η κατάκλυση των παραρεμάτιων περιοχών.
Επίσης, ο Δήμος Μάνδρας φέρεται να κατασκεύασε χωρίς άδεια οικοδομής γήπεδο στην περιοχή και μάλιστα τμήμα των αποδυτηρίων αυτού εντός της υφιστάμενης κοίτης του ρέματος.
Το κτήριο αποδυτηρίων κρίθηκε επικινδύνως ετοιμόρροπο μετά το πλημμυρικό φαινόμενο και κατεδαφίστηκε. Να σημειώσουμε εδώ ότι ο Δήμος Μάνδρας έχει προχωρήσει στην τακτοποίηση τμήματος των αυθαιρέτων κατασκευών δηλώνοντας υπεύθυνα ότι είναι ιδιοκτήτης αυτών.
β) Περαιτέρω, προτείνεται η απόδοση πειθαρχικών ευθυνών στην Πολεοδομία Ελευσίνας και στη Διεύθυνση Πολεοδομίας Αιγάλεω για παραλείψεις , διότι εξέδωσαν τις με αριθμό 658/1991 και 3742/80 άδειες οικοδομής αντίστοιχα, οι οποίες ανεκλήθησαν λόγω υποβολής ψευδών στοιχείων. Στην πρώτη εξ αυτών αν είχε διενεργηθεί ο τότε προβλεπόμενος «μελλοντικός υπό της υπηρεσίας έλεγχος» θα έπρεπε να είχε διαπιστωθεί ότι το υποβληθέν τοπογραφικό διάγραμμα δεν ήταν πλήρες και η άδεια θα έπρεπε να είχε ανακληθεί.
Επίσης, η Πολεοδομία Ελευσίνας και η νυν Υπηρεσία Δόμησης Δήμου Ελευσίνας – όπως προαναφέρθηκε δεν απέστειλαν ως όφειλαν στον αρμόδιο Εισαγγελέα Πλημμελειοδικών Αθηνών τις τελεσίδικες εκθέσεις αυτοψίας για αναζήτηση ποινικών ευθυνών των ιδιοκτητών, στην Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αττικής για κατεδάφιση και στο Ίδρυμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων για την αναζήτηση διαφυγόντων εισφορών κοινωνικής ασφάλισης.
γ) Τέλος, το Δασαρχείο Αιγάλεω στο χρονικό διάστημα Απρίλιος 2014 – Φεβρουάριος 2017 (ανάρτηση δασικών χαρτών) δεν εξέδωσε την πράξη χαρακτηρισμού που είχε ζητήσει η Διεύθυνση Έργων Αντιπλημμυρικής Προστασίας της Περιφέρειας Αττικής (Διεύθυνση Υδραυλικών Έργων ) και δεν ενημέρωσε την αρμόδια Διεύθυνση – μετά την έκδοση της ΑΕΠΟ – ότι δεν απαιτείται πράξη χαρακτηρισμού.
Είναι βέβαιο ότι κατόπιν των ανωτέρω θα υπάρξουν άμεσα εξελίξεις και δεν αποκλείεται η παρέμβαση Εισαγγελέα για την απόδοση πειθαρχικών ευθυνών σε όσους συντέλεσαν σε αυτήν την καταστροφή.
Ε. Λιάκος